Η άοπλη κοινωνία μας

Ο οπλισμός μιας οργανωμένης κοινωνίας είναι οι αξίες της: οι σταθεροί κανόνες, η λειτουργία των θεσμών, ο ορθολογισμός, η παιδεία (και ο βασικός πυλώνας της η εκπαίδευση), η προστασία των αδυνάτων, η διάχυση της αλήθειας, η έκφραση του δικαίου, ο σεβασμός στην ιδιότητα του πολίτη,... Όταν αυτές ξεθωριάζουν, η υποβάθμισή της και, τελικά, η παρακμή της είναι θέμα χρόνου. Η αταξία τότε κυριαρχεί και μαζί ανθεί ο λαϊκισμός.
Η κοινωνία μας περνάει μια πρωτοφανή κρίση που μας αναγκάζει να σκεφτούμε τις αιτίες που την προκάλεσαν και τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να ανακτήσουμε ένα μέρος του απολεσθέντος…
Οι κανόνες δεν ήταν στην κουλτούρα μας και η υιοθέτηση του αυτοσχεδιασμού κυριάρχησε σχεδόν όλα τα χρόνια της σύγχρονης ιστορίας της χώρας μας. Για το ίδιο θέμα, τα κριτήρια άλλαζαν με σκοπό την αιτιολόγηση των αποφάσεων. Το κύριο μέλημα δεν ήταν η αναζήτηση τρόπων να υλοποιηθούν ιδέες, αλλά η αναζήτηση ιδεών να δικαιολογηθούν πράξεις.
Στη χώρα που η αυστηρή σκέψη γέννησε την έννοια του σχολείου και την πολιτική συνείδηση, υπάρχει πληθώρα θεσμών, αλλά η επιβίωσή της δεν ήταν αποτέλεσμα λειτουργίας τους, αλλά αποτέλεσμα ενεργειών μιας μειοψηφίας πολιτών που έκανε περισσότερα από ό, τι της αναλογούσε για το κοινωνικό σύνολο.
Αν κανείς ανακαλέσει τις διάφορες λειτουργίες της κρατικής μας οντότητας θα διαπιστώσει την κυριαρχία του παραλογισμού και προπαντός την έλλειψη υπευθυνότητας για την μη υποθήκευση του μέλλοντός της. Πώς αλλιώς να δικαιολογηθεί ο άκρατος δανεισμός και η προτροπή των πολιτών στην κατανάλωση και τις διακοπές μέσω δανείων!
Στο σύγχρονο περιβάλλον για να επιβιώσει μια κοινωνία πρέπει να είναι εκπαιδευμένη. Η διαπίστωση αυτή οδηγεί στο αβίαστο συμπέρασμα σύμφωνα με το οποίο η μικρή μας χώρα, αξιοποιώντας και το ιστορικό της παρελθόν, έχει ανάγκη αξιόπιστου εκπαιδευτικού συστήματος. Αυτό που έχουμε κάθε άλλο παρά αξιόπιστο είναι. Μεταρρυθμίζεται συνεχώς αλλά δε βρίσκει το δρόμο του…
Η φτώχεια κυριαρχεί και τροφοδοτεί το δηλητήριο της ταπείνωσης. Η οργή των ταπεινωμένων, αν δεν ληφθούν επειγόντως μέτρα για το μετριασμό της, δεν ξέρουμε πως θα εκδηλωθεί, χτυπάει παντού.
Το δίκαιο δημιουργεί ηρεμία ενώ το άδικο είναι η αρχή της αταξίας, του φόβου και της απώλειας της εμπιστοσύνης. Η μη αντιμετώπιση της διαφθοράς και της προκλητικής απαξίωσης των θεσμών ενισχύει το χάος.
Οι πολιτικοί μας σκέπτονται και ενεργούν χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους τις υποχρεώσεις που γέννησαν οι παραλογισμοί τους. Δεν έκαναν και δεν κάνουν τον κόπο να δουν τη χώρα μας και με τα μάτια των άλλων και προπαντός εκείνων στους οποίους οι άφρονες πράξεις τους μας έθεσαν υπό την απειλητική προστασία...
Ο φόβος κυριαρχεί… Οι πολίτες αισθάνονται ανυπεράσπιστοι στα ίδια τους τα σπίτια. Το αίσθημα του φόβου το εκμεταλλεύονται οι εισπράκτορες της οργής και διασύρουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και τη χώρα. Τους πολιτικούς μας τους απασχολεί το πώς θα κυβερνήσουν, δεν τους απασχολεί αν οι πολίτες αισθάνονται τρομοκρατημένοι ακόμη και μέσα στα σπίτια τους.
Αν και η αλήθεια μπορεί να ενώσει τους ανθρώπους ώστε να συ-στρατευτούν για το κοινό καλό, στην πατρίδα μας έχει μικρή αξία, προέχει το πολιτικό όφελος. Πώς αλλιώς να ερμηνευτεί η ανυπαρξία εθνικής συνεννόησης για την αντιμετώπιση της δραματικής κατάστασης στην οποία βρίσκεται η χώρα; Η μεταβίβαση ευθυνών στους ξένους, στους προηγούμενους, στο διεθνές περιβάλλον δεν οδηγεί πουθενά. Ευθύνες υπάρχουν και σε εκείνους που κυβέρνησαν τη χώρα και σε εκείνους που είχαν ρόλο να τους ελέγχουν. Βέβαια σε διαφορετικό βαθμό. Ο λαός πρέπει να γνωρίζει την αλήθεια και οι πολιτικοί μας πρέπει επιτέλους να βρουν το θάρρος να την υπηρετήσουν. Μόνο τότε θα αδειάσουν από ένα μέρος της ενοχής τους και θα συμβάλουν στο κοινό καλό.
Αν αρχίσει μια αξιόπιστη διαδικασία ενσωμάτωσης στην κοινωνία μας των αξιών που προαναφέρθηκαν, ίσως βρούμε το δρόμο μας.

Ο καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων