Τι απέγινε εκείνος ο Σταυρόπουλος;

ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Η επιτομή της κυρίαρχης νοοτροπίας στην Ελλάδα των αρχών της τρίτης χιλιετίας ήταν εκείνη η τηλεοπτική διαφήμιση μιας εκ των «συστημικών» τραπεζών. Ένα ζευγάρι ηλικιωμένων, μικροαστοί και μαζεμένοι, έμπαιναν σ’ ένα κατάστημα ηλεκτρικών ειδών. Όπου ο ιδιοκτήτης, κάποιος Σταυρόπουλος αν θυμάμαι καλά, αναγνώριζε στον πελάτη του τον καθηγητή του στο λύκειο. Υπερήφανος δε για το δημιούργημά του, το κατάστημα, του συστηνόταν και του θύμιζε πως όταν ήταν μαθητής του, προφανώς «τούβλο», δεν θα πίστευε ποτέ πως θα τα κατάφερνε τόσο καλά. Ευτυχώς, όμως, ο υπέροχος κόσμος μας έχει προνοήσει να υπάρχουν, εκτός από τα βιβλία, και οι τράπεζες, οι οποίες με τα δάνεια που σου δίνουν καλύπτουν τρόπον τινά τα κενά της παιδείας σου και σου δείχνουν το πραγματικό νόημα της ζωής. Μπροστά στον επιτυχημένο, και μάλλον νεόπλουτο, μαθητή-επιχειρηματία ο δάσκαλος ήταν ένας ταλαίπωρος ανθρωπάκος που δεν καταλάβαινε τι του συμβαίνει και πού βρίσκεται. Με όλο τον σεβασμό στην επιχειρηματικότητα των Σταυρόπουλων του κόσμου τούτου, πιστεύω πως αποτελούν το βασικό πρόβλημα, όχι μόνον της πτωχευμένης χώρας, αλλά και του πολιτισμού μας. Είναι θέμα παιδείας που λένε.
Δεν ξέρω τι έχει απογίνει σήμερα ο κ. Σταυρόπουλος της διαφήμισης, αν έχει καταφέρει να σώσει την επιχείρησή του από τη λαίλαπα της κρίσης, αν συγκαταλέγεται σε όσους περιμένουν τη ρύθμιση των «κόκκινων δανείων» που μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν πάλλευκα. Είναι βέβαιο, πάντως, πως ακόμη κι αν φρόντισε να εξασφαλίσει κάποιο κομπόδεμα από την περίοδο που πουλούσε ηλεκτρικές συσκευές, δεν θα είναι διόλου ευχαριστημένος από τον εαυτό του. Δεν ξέρω αν συμμετείχε στα συλλαλητήρια των Αγανακτισμένων κι αν ήταν απ’ αυτούς -σχετικά νέος και ο ίδιος, αφού με το δάνειο της τράπεζας η επιχείρησή του είχε επιτύχει σε μικρό χρονικό διάστημα- που φώναζαν πως κάποιοι άθλιοι του κλέβουν τα όνειρά του, το μέλλον του και το μέλλον των παιδιών του. Δεν ξέρω επίσης αν οι Ευρωπαίοι, που όπως μας αποκάλυψε ο κ. Γκάιτνερ, ήθελαν να μας ισοπεδώσουν όταν ξέσπασε η κρίση, ταύτιζαν ολόκληρο τον ελληνικό λαό με τον κ. Σταυρόπουλο της διαφήμισης.
Εκείνο που ξέρω είναι ότι ο κ. Σταυρόπουλος που αδιαφορούσε για τη μόρφωσή του επειδή του αρκούσε ένα καλό δάνειο ή ένας καλός αριθμός στο τζόκερ, μπορεί να ήταν εμβληματική φυσιογνωμία μιας εποχής, αλλά δεν ταυτιζόταν με τη νοοτροπία του συνόλου της ελληνικής κοινωνίας. Ξέρω επίσης πως ο κ. Σταυρόπουλος δεν είναι ελληνική αποκλειστικότητα. Έθαλλε, και εξακολουθεί να θάλλει, σε όλον τον πολιτισμένο κόσμο, και πολύ φοβούμαι πως ακόμη και σήμερα, όταν προσβλέπουμε στην αιθρία που θα ακολουθήσει τον μουντό ουρανό της κρίσης, αναφερόμαστε στις καιρικές συνθήκες που θα ευνοήσουν και πάλι την ανάπτυξη και την αναπαραγωγή του είδους του ζωικού βασιλείου που σκέφτεται και συμπεριφέρεται σαν τον Σταυρόπουλο της διαφήμισης. Και για να μην παρεξηγηθώ από τους καλοθελητές της παρερμηνείας, ας επαναλάβω για μια ακόμη φορά το προφανές: το ζήτημα δεν είναι η επιχειρηματική δραστηριότητα. Το ζήτημα είναι η νοοτροπία που ταυτίζει την επιχειρηματική δραστηριότητα με τον τζόγο και δημιουργεί κοινωνικά πρότυπα απαλλαγμένα απ’ οποιαδήποτε ευθύνη απέναντι στον πολιτισμό, ταυτίζοντάς τον με μία ευμάρεια η οποία, όπως αποδείχθηκε, είναι πρόσκαιρη και επισφαλής. Και το χειρότερο είναι πως ο Σταυρόπουλος της διαφήμισης, επειδή ακριβώς από μικρός θεωρούσε πως ο ίδιος είναι ανώτερος, γιατί ήταν πιο καταφερτζής από τον δάσκαλό του, δεν φρόντισε να προσφέρει στον εαυτό του τα όπλα για να αντιμετωπίσει τις αναποδιές. Μορφωμένος δεν είναι όποιος πηγαίνει θέατρο. Μορφωμένος είναι όποιος μπορεί να επεξεργαστεί με τη συνείδησή του τα υλικά της ζωής του, ακόμη και τα μπάζα. Κι αυτή είναι η μεγάλη μαύρη τρύπα του δημόσιου βίου μας.