Του Άγγελου Στάγκου
Όσο αναγκαία για τη δημοκρατία και τη σταθερότητα του κοινοβουλευτικού συστήματος μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο είναι η ύπαρξη ενός πολιτικού φορέα που θα εκφράζει την Κεντροαριστερά στην Ελλάδα, άλλο τόσο είναι δύσκολη η επιβίωσή του ή η δημιουργία του στις σημερινές συνθήκες. Έχει υποστηριχθεί επανειλημμένως από τη στήλη αυτή η πρώτη άποψη, αλλά πρέπει να ομολογηθεί επίσης ότι με την πάροδο του χρόνου διαπιστώνεται ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο πολιτικός χώρος της Κεντροαριστεράς είναι πολύ μεγάλες. Σε ολόκληρη την Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, για ειδικούς λόγους.
Οι περίοδοι κρίσης ευνοούν γενικά τα άκρα, είτε αυτά βρίσκονται στο πολιτικό σκηνικό είτε στο περιθώριό του. Γενικά, αλλά όχι πάντα βέβαια, αν θυμηθούμε ότι μετά το μεγάλο κραχ του 1929 οι Αμερικανοί ψηφοφόροι στράφηκαν προς τους Δημοκρατικούς και τον Ρούζβελτ, που κατά κάποιο τρόπο κινούνταν σε ένα χώρο κεντροαριστερό για τα δεδομένα των ΗΠΑ με τις κεϊνσιανές πολιτικές του. Η Κεντροαριστερά άνθησε στην Ευρώπη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι μνήμες της κτηνωδίας του ναζισμού ήταν πρόσφατες, όταν υπήρχε συνεχής ανάπτυξη, όταν ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν μια πραγματικότητα, όταν ο φόβος του κομμουνισμού καθιστούσε απαραίτητη την ομπρέλα του κοινωνικού κράτους στις δυτικές χώρες, που με τη σειρά του διαμόρφωσε τον λεγόμενο «ευρωπαϊκό τρόπο ζωής». Και βέβαια, όταν ακόμη η πολιτική εξουσία και όχι οι αγορές είχαν τον πρώτο λόγο.
Η σημερινή συγκυρία είναι πολύ διαφορετική, καθώς δεν ισχύει σχεδόν τίποτε από τα προαναφερθέντα και άλλες πραγματικότητες επιβάλλονται στο διεθνές περιβάλλον. Αυτό το διεθνές περιβάλλον πιέζει και εξασθενίζει συνεχώς την Κεντροαριστερά, που δυσκολεύεται να υπερασπιστεί τις θέσεις και τις αρχές της για να διατηρήσει την υποστήριξη της μεσαίας τάξης και των μικρομεσαίων, που σταδιακά βλέπουν να υποβαθμίζεται το επίπεδο της ζωής τους και να συρρικνώνεται το κοινωνικό κράτος. Αν προστεθούν και οι άλλες απειλές, κυρίως εκείνη της λαθρομετανάστευσης, γίνεται αντιληπτό πόσο πρόσφορο είναι πια το έδαφος για την ανάπτυξη του λαϊκισμού εις βάρος της Κεντροαριστεράς.
Τα πράγματα για την Κεντροαριστερά είναι ακόμη χειρότερα στην Ελλάδα. Πρώτον, γιατί στο ΠΑΣΟΚ που την εξέφραζε πέφτουν οι δίκαιες ή άδικες κατάρες για την περίοδο της εξουσίας του στη μεταπολίτευση. Δεύτερον, γιατί διατήρησε και ενίσχυσε το πελατειακό κράτος και την κρατικοδίαιτη οικονομία. Τρίτον, γιατί σε αυτό έλαχε να σηκώσει το βάρος της αποφυγής της άτακτης χρεοκοπίας με προσφυγή σε μηχανισμούς στήριξης και λιτότητας. Τέταρτον, γιατί στη χώρα μας η υποβάθμιση του επιπέδου ζωής και του κοινωνικού κράτους συντελέστηκε και συντελείται βίαια και με μεγάλη ταχύτητα, με την Κεντροαριστερά να αδυνατεί να συγκρατήσει τα πράγματα, καθώς μάλιστα η «ελληνική πραγματικότητα» ήταν εντελώς στρεβλή, μη υπερασπίσιμη και απαιτεί ριζική αναδιάρθρωση. Πέμπτον, γιατί ο λαϊκισμός βρίσκεται στο απόγειό του.
Εκεί που έφτασαν τα πράγματα για την Κεντροαριστερά στη χώρα μας, η πρωτοβουλία των «58» είναι επαινετή. Από κάπου πρέπει να αρχίσει η προσπάθεια, αλλά η πορεία διαγράφεται δύσκολη. Όχι μόνο γιατί δεν είναι εύκολη υπόθεση στην Ελλάδα η επίτευξη της ενότητας σε έναν πολιτικό χώρο, αλλά και γιατί οι συνθήκες είναι αντίξοες. Μακάρι οι εξελίξεις να διαψεύσουν τον σκεπτικισμό.
Όσο αναγκαία για τη δημοκρατία και τη σταθερότητα του κοινοβουλευτικού συστήματος μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο είναι η ύπαρξη ενός πολιτικού φορέα που θα εκφράζει την Κεντροαριστερά στην Ελλάδα, άλλο τόσο είναι δύσκολη η επιβίωσή του ή η δημιουργία του στις σημερινές συνθήκες. Έχει υποστηριχθεί επανειλημμένως από τη στήλη αυτή η πρώτη άποψη, αλλά πρέπει να ομολογηθεί επίσης ότι με την πάροδο του χρόνου διαπιστώνεται ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο πολιτικός χώρος της Κεντροαριστεράς είναι πολύ μεγάλες. Σε ολόκληρη την Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, για ειδικούς λόγους.
Οι περίοδοι κρίσης ευνοούν γενικά τα άκρα, είτε αυτά βρίσκονται στο πολιτικό σκηνικό είτε στο περιθώριό του. Γενικά, αλλά όχι πάντα βέβαια, αν θυμηθούμε ότι μετά το μεγάλο κραχ του 1929 οι Αμερικανοί ψηφοφόροι στράφηκαν προς τους Δημοκρατικούς και τον Ρούζβελτ, που κατά κάποιο τρόπο κινούνταν σε ένα χώρο κεντροαριστερό για τα δεδομένα των ΗΠΑ με τις κεϊνσιανές πολιτικές του. Η Κεντροαριστερά άνθησε στην Ευρώπη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι μνήμες της κτηνωδίας του ναζισμού ήταν πρόσφατες, όταν υπήρχε συνεχής ανάπτυξη, όταν ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν μια πραγματικότητα, όταν ο φόβος του κομμουνισμού καθιστούσε απαραίτητη την ομπρέλα του κοινωνικού κράτους στις δυτικές χώρες, που με τη σειρά του διαμόρφωσε τον λεγόμενο «ευρωπαϊκό τρόπο ζωής». Και βέβαια, όταν ακόμη η πολιτική εξουσία και όχι οι αγορές είχαν τον πρώτο λόγο.
Η σημερινή συγκυρία είναι πολύ διαφορετική, καθώς δεν ισχύει σχεδόν τίποτε από τα προαναφερθέντα και άλλες πραγματικότητες επιβάλλονται στο διεθνές περιβάλλον. Αυτό το διεθνές περιβάλλον πιέζει και εξασθενίζει συνεχώς την Κεντροαριστερά, που δυσκολεύεται να υπερασπιστεί τις θέσεις και τις αρχές της για να διατηρήσει την υποστήριξη της μεσαίας τάξης και των μικρομεσαίων, που σταδιακά βλέπουν να υποβαθμίζεται το επίπεδο της ζωής τους και να συρρικνώνεται το κοινωνικό κράτος. Αν προστεθούν και οι άλλες απειλές, κυρίως εκείνη της λαθρομετανάστευσης, γίνεται αντιληπτό πόσο πρόσφορο είναι πια το έδαφος για την ανάπτυξη του λαϊκισμού εις βάρος της Κεντροαριστεράς.
Τα πράγματα για την Κεντροαριστερά είναι ακόμη χειρότερα στην Ελλάδα. Πρώτον, γιατί στο ΠΑΣΟΚ που την εξέφραζε πέφτουν οι δίκαιες ή άδικες κατάρες για την περίοδο της εξουσίας του στη μεταπολίτευση. Δεύτερον, γιατί διατήρησε και ενίσχυσε το πελατειακό κράτος και την κρατικοδίαιτη οικονομία. Τρίτον, γιατί σε αυτό έλαχε να σηκώσει το βάρος της αποφυγής της άτακτης χρεοκοπίας με προσφυγή σε μηχανισμούς στήριξης και λιτότητας. Τέταρτον, γιατί στη χώρα μας η υποβάθμιση του επιπέδου ζωής και του κοινωνικού κράτους συντελέστηκε και συντελείται βίαια και με μεγάλη ταχύτητα, με την Κεντροαριστερά να αδυνατεί να συγκρατήσει τα πράγματα, καθώς μάλιστα η «ελληνική πραγματικότητα» ήταν εντελώς στρεβλή, μη υπερασπίσιμη και απαιτεί ριζική αναδιάρθρωση. Πέμπτον, γιατί ο λαϊκισμός βρίσκεται στο απόγειό του.
Εκεί που έφτασαν τα πράγματα για την Κεντροαριστερά στη χώρα μας, η πρωτοβουλία των «58» είναι επαινετή. Από κάπου πρέπει να αρχίσει η προσπάθεια, αλλά η πορεία διαγράφεται δύσκολη. Όχι μόνο γιατί δεν είναι εύκολη υπόθεση στην Ελλάδα η επίτευξη της ενότητας σε έναν πολιτικό χώρο, αλλά και γιατί οι συνθήκες είναι αντίξοες. Μακάρι οι εξελίξεις να διαψεύσουν τον σκεπτικισμό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου