Δημοκρατία και αγορές

Του Αλέξη Παπαχελά

Αυτός ο ιδιότυπος πόλεμος ανάμεσα στη δημοκρατία και τις... αγορές δεν θα τελειώσει εύκολα και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την έκβασή του. Οι αγορές μιλούν τη δική τους σκληρή γλώσσα. Απειλούν να σταματήσουν να δανείζουν την Ευρώπη. Χωρίς δανεικά, όμως, ή άλλως ομόλογα, είναι εξαιρετικά δύσκολο για τη Γηραιά Ήπειρο να διατηρήσει το βιοτικό επίπεδο και το κοινωνικό κράτος που τη χαρακτήριζαν μετά τον Πόλεμο. Οι αγορές ωθούν, λοιπόν, τον πλούτο προς την Ανατολή, εκεί που οι άνθρωποι είναι συνηθισμένοι σε πολύ χαμηλότερα στάνταρντς και η δημοκρατία δεν λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο. Αυτό που απαιτούν σήμερα, ειδικά από τη Νότια Ευρώπη, είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι απίθανο. Κανένας λαός δεν δέχεται να έλθουν τα πάνω κάτω στη ζωή του και να χάσει μεγάλο μέρος του εισοδήματός του χωρίς να αντιδράσει βίαια. Η ευρωπαϊκή ελίτ, στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο, πίστεψε πως η μετάβαση σε μια πιο ανταγωνιστική και μαζεμένη Ευρώπη θα ήταν μια πολιτικά διαχειρίσιμη υπόθεση. Ενδεχομένως αυτό να ίσχυε σε ορισμένες χώρες του Βορρά, που έχουν συνηθίσει στις έννοιες του κοινωνικού συμβολαίου και αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερη καρτερικότητα δύσκολες καταστάσεις. Στην περίπτωση της Ελλάδας, και τώρα της Ιταλίας, αποδεικνύεται όμως ότι μεταρρυθμίσεις και σκληρές περικοπές δεν συμβαδίζουν εύκολα. Η λιτότητα ξυπνάει τα ένστικτα της αντίδρασης σε κάθε τι που αλλάζει το στάτους κβο, οδηγεί στα άκρα και πριμοδοτεί την αντισυστημική συμπεριφορά της κοινωνίας. Πώς θα βγούμε από αυτόν τον φαύλο κύκλο; Δύσκολο να το προβλέψει κανείς. Η κρίση πλαταίνει και βαθαίνει τα μεγάλα πολιτισμικά και πολιτικά ρήγματα της Ευρώπης. Οι αγορές μάλλον αποκλείεται να βάλουν νερό στο κρασί τους και να μειώσουν τις απαιτήσεις τους. Ο κίνδυνος να εισέλθουμε σε ένα σπιράλ αστάθειας και παρατεταμένης κρίσης είναι εμφανής, καθώς οι αγορές θα ανεβάζουν τα spreads και οι πολίτες θα ψηφίζουν διάφορους Γκρίλο… Τα όρια και οι αντοχές της δημοκρατίας θα δοκιμασθούν πολύ σκληρά. Και μια και το έφερε η κουβέντα, ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για μια πολύ ρηχή τηλεοπτική δημοκρατία που κρύβει πολλά στο παρασκήνιο. Κάτι που ξεχνούν όσοι αποθεώνουν σήμερα τον Μπερλουσκόνι, ενώ χθες τον εμφάνιζαν ως προϊόν της σήψης και της απόλυτης διαπλοκής...