Γιατί σκοτώνετε την ανθρωπιστική παιδεία των νέων;

 Γράφει: Στέλλα Πριόβολου

Αυτή στην ουσία είναι με άλλα λόγια η ερώτηση που θέτει στους καθοδηγητές της παιδείας των νέων ο καθηγητής της Ιταλικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Καλαβρίας και γνωστός φιλόσοφος Νούτσιο Όρντινε μέσα από το βιβλίο του με τίτλο «Η χρησιμότητα του άχρηστου», μεταφρασμένο στην Ελληνική από τον αλησμόνητο μεταφραστή Ανταίο Χρυσοστομίδη.
Σε σχετική διάλεξη που έδωσε τις προάλλες στην Αθήνα με τίτλο «Σε τι είναι χρήσιμη μια άχρηστη γνώση» ο Ιταλός καθηγητής θέλησε να τονίσει τη χρησιμότητα της γνώσης εκείνης που δεν σχετίζεται άμεσα με ωφελιμιστικό σκοπό αλλά έχει καθοριστική σημασία για τη διαμόρφωση του πνεύματος και τον πολιτισμό της ανθρωπότητας, θέλησε ουσιαστικά να υπογραμμίσει την αναγκαιότητα της καλλιέργειας των ανθρωπιστικών επιστημών, των κλασικών γλωσσών, της φαντασίας και της τέχνης.
Ο φιλόσοφος και δάσκαλος Ν.Όρντινε μπαίνει βαθιά στη λογική που επικρατεί στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη κερδοσκοπική πραγματικότητα και που στηρίζεται στη λατρεία της χρησιμότητας της γνώσης της συνδεδεμένης με την αγορά εργασίας και μοιραία οδηγεί στην υπονόμευση θεμελιωδών ανθρωπίνων αξιών.
Η λογική του κέρδους υπονομεύει εκ βάθρων τους θεσμούς τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα, τα μουσεία ,τις βιβλιοθήκες αλλά και τις ανθρωπιστικές σπουδές, η αξία των οποίων υπακούει στην αρχή «η γνώση για τη γνώση»και όχι στην αρχή της άμεσης, πρακτικής αποδοτικότητας.
Είναι αστείο, πιστεύει , και μόνο να σκεφθεί κανείς ότι ο καθορισμός των πανεπιστημιακών μαθημάτων σε συνάρτηση με τις ανάγκες της αγοράς θα αρκούσε για να επιλύσει το πρόβλημα της ανεργίας των νέων. Πρόκειται για ένα τεράστιο σφάλμα – τονίζει ο Ν.Όρντινε σε Έλληνα δημοσιογράφο– το να υποβάλλεις την εκπαίδευση των νέων στους ρυθμούς της αγοράς, είναι σαν να ψάχνεις ψύλλους στα άχυρα. Η εκπαίδευση απαιτεί χρόνο. Αλήθεια, τι ξέρουμε για τα επαγγέλματα που θα προσφέρουν δουλειά στους φοιτητές μας όταν θα είναι έτοιμοι για εργασία, και όταν η αγορά εξελίσσεται με ταχύτητες τόσο δύσκολα προβλέψιμες ώστε αυτό που σήμερα έχει αξία θα έχει αύριο ξεπεραστεί;
Δυστυχώς , στο όνομα αυτής της αυταπάτης – παρατηρεί ο Ν.Όρντινε- καταστρέφουμε την οικουμενική εκπαιδευτική λειτουργία της διδασκαλίας. Απαιτώντας από έναν νέο φοιτητή να διαλέξει το μελλοντικό του επάγγελμα , σκοτώνουμε την περιέργεια και την ελευθερία του να πετάει σαν μέλισσα από τη μια γνώση στην άλλη. Αυτό που έχουμε ανάγκη σήμερα δεν είναι οι ειδικοί με την αυστηρή έννοια του όρου, αλλά καλλιεργημένοι πτυχιούχοι , ικανοί να προσαρμόζονται στις μεταβολές του κόσμου της εργασίας.
Με τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις πολλές χώρες προσπαθούν να «επαγγελματοποιήσουν» τα προγράμματα σπουδών στα σχολεία και στα πανεπιστήμια . Δεν αντιλαμβάνονται ότι η υποταγή της Παιδείας και της εκπαίδευσης στις απαιτήσεις της αγοράς είναι μια ήδη χαμένη μάχη. Κανένα επάγγελμα δεν μπορεί να ασκηθεί συνειδητά χωρίς γενική παιδεία. Μερικοί δυσκολεύονται να αντιληφθούν ότι υπάρχει ένα «χρήσιμο» που δεν έχει υλική διάσταση και που απαιτεί μακρούς χρόνους :η λογοτεχνία, η τέχνη, η φιλοσοφία μπορούν να σώσουν τον κόσμο από τη βία, τους εγωισμούς και τη βαρβαρότητα. Εάν η φιλοσοφία δεν μετατραπεί σε τρόπο ζωής, θα έχουμε αποτύχει.
Σε συνέντευξή του τις ημέρες αυτές στην Αθήνα και σχετικά με τους κινδύνους από την υποβάθμιση των ανθρωπιστικών σπουδών, ο καθηγητής τονίζει χαρακτηριστικά: σήμερα δυστυχώς θεωρούνται «άχρηστες» οι γνώσεις που δεν ευνοούν άμεσα κέρδη. Όμως συχνά ο κόσμος των πανεπιστημιακών αποδέχεται την κατάσταση και παρατηρεί παθητικά αυτή την πτώση.
Οδεύουμε προοδευτικά προς την απώλεια της «μνήμης», έχουμε επικεντρωθεί στο παρόν , σκεφτόμαστε ότι το παρελθόν δεν έχει πλέον σημασία. Όμως, η απώλεια της μνήμης σημαίνει απώλεια της ικανότητας να κατανοήσουμε το παρόν και να προβλέψουμε το μέλλον. Όταν θα χαθούν και οι τελευταίοι γνώστες των αρχαίων ελληνικών, των λατινικών, των σανσκριτικών κανείς δεν θα είναι πλέον σε θέση να αποκωδικοποιήσει μια επιγραφή ή να μεταφράσει μια περγαμηνή. Θα αναγκαστούμε να κλείσουμε τις βιβλιοθήκες και τα μουσεία με τρομακτικές συνέπειες για τη δημοκρατία και την ελευθερία. Να γιατί αποφάσισα να γράψω αυτό το «Μανιφέστο». Πρέπει να αντιδράσουμε πριν να είναι πολύ αργά.
Ο Ν.Όρντινε εκφράζει με το βιβλίο, τις διαλέξεις και τις συνεντεύξεις του μια μεγάλη αλήθεια : πρέπει να αντιδράσουμε , και πρώτοι εμείς οι Έλληνες και μάλιστα τώρα που συζητείται για πολλοστή φορά η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.
Ας αφουγκραστούμε το «μέγιστο μάθημα του Ιταλού φιλοσόφου, αλλά και την αγωνία και την απογοήτευση της νέας γενιάς, που ζει σ’έναν κόσμο αμφισβήτησης των αξιών και των ανθρωπιστικών ιδεωδών.